Specjalista od storytellingu w edukacji. Twórca Wojtas Academy - miesięcznika edukacyjnego z kursem kreatywnego myślenia i pisania. W edukacji domowej od 2020 roku. Darmowy numer jego miesięcznika dla dzieci i rodziców możesz pobrać tutaj: 

Maciej Wojtas

Już sam termin „edukacja domowa” sugeruje, że dzieci uczą się w domu, czyli w miejscu, w którym przebywa maksymalnie kilka osób. Oczywiście mieszkanie nie jest jedynym miejscem, w którym można przekazywać wiedzę. Możliwości pod tym względem są praktycznie nieograniczone.

Tak czy inaczej, przynajmniej w teorii, dzieci mogą mieć potencjalnie mniejszy kontakt ze swoimi rówieśnikami. I tak naprawdę ten aspekt ED jest w niej największym wyzwaniem.

Przyjaźń czy kolegowanie się mają to do siebie, że nie liczy się tu absolutnie ilość, tylko jakość tych relacji. Dzieci z edukacji domowej mogą uczestniczyć w całej masie zajęć pozalekcyjnych, w tym również tych, które organizują szkoły przyjazne ED.

2) Ograniczony dostęp do wiedzy i szkolnych udogodnień

Rodzice uczący swoje dzieci w domu mogą mieć trudności z przekazywaniem specjalistycznej wiedzy, na przykład z dziedziny matematyki, fizyki czy chemii. Trudno też wyposażyć domową przestrzeń w to wszystko, co oferuje system edukacji państwowej, czyli w pełną bibliotekę, laboratorium czy profesjonalną salę gimnastyczną.

Liczba pomocy naukowych, również tych adresowanych wprost do dzieci nauczanych w domu, rośnie w lawinowym tempie. Jeśli dodać do tego kanały na YT czy serwisy poświęcone temu modelowi edukacji, otrzymujemy bazę wiedzy, która aż prosi się o to, żeby z niej skorzystać. I to za darmo!

Nie można też zapominać o inicjatywach płatnych, które wspaniale pomagają dzieciom nie tylko uporać się z danym szkolnym przedmiotem, lecz również go polubić, a nawet pokochać! Mowa tu na przykład o Kartach Grabowskiego, które pomocne są w nauce matematyki :)

Logopeda, psycholog lub inny specjalista to osoby, które każdego dnia czekają na uczniów korzystających ze szkoły systemowej. Rodzic dziecka z ED musi zadbać o możliwość skorzystania z tego typu usług we własnym zakresie.

Powstają na szczęście inicjatywy, które mają zniwelować tę niedogodność i udostępnić dzieciom z ED dostęp do specjalistów zajmujących się prawidłowym rozwojem młodego pokolenia.

Jest ono wyraźnie widoczne szczególnie w odniesieniu do dzieci w klasach 4-6.

Klasy 1-3 nie są pod tym względem aż tak wymagające, ponieważ zakres materiału oraz poziom jego trudności są na tyle niewielkie, że najczęściej nie wymagają od rodzica, by ten poświęcał całe dnie na pomaganie dziecku w nauce.

Z kolei w klasach 7-8 i wyższych problem częściowo rozwiązuje się sam, ponieważ starsze dzieci potrafią już uczyć się bez konieczności nieustannego rodzicielskiego nadzoru.

Najtrudniejsze są pod tym względem wspomniane klasy 4-6. Przekroczenie progu 4 klasy jest sporym wyzwaniem. Nagle dochodzi kilka nowych przedmiotów, rośnie gwałtownie poziom trudności, a dziecko mentalnie bywa jeszcze na etapie nauczania wczesnoszkolnego. Dlatego też wymaga szczególnie dużej pomocy z zewnątrz.

Edukacja domowa to tak naprawdę zmiana modelu życia rodziny. To rewolucja, która znacznie wykracza poza samo kształcenie.

Wymaga ona od rodziców „pogodzenia się” z tym, że będą oni poświęcać znacznie więcej czasu dzieciom. Co, mówiąc nieco złośliwie, dla niektórych matek i ojców może być doświadczeniem niemalże traumatycznym. Najdobitniej pokazały to doświadczenia pandemiczne, kiedy to wiele osób z zaskoczeniem odkrywało, że... ma rodzinę.

Uświadomienie sobie jednak tego, jak wielka zmiana czeka rodzinę po przekroczeniu progu ED i jak niezwykłe są potencjalne korzyści dla każdego jej członka, zdecydowanie pomoże rodzicom wykrzesać więcej zapału i wygospodarować więcej czasu na nauczanie swoich dzieci.

Edukacja domowa. Część trzecia: jakie są wady ED?

Rodzice, którzy postanawiają przejść na tryb edukacji domowej, to szaleńcy, którzy rzucają się na głęboką wodę. Szaleńcy, bo od tej pory wszystko będzie w ich rękach. Ta odpowiedzialność może w pierwszej chwili wręcz paraliżować.

Na szczęście strach dość szybko mija. I wtedy zaczyna się prawdziwa przygoda! Albo inaczej: jazda bez trzymanki :)

Pierwszym szokiem dla rodzica i dziecka jest to, że nagle okazuje się, że codzienna nauka zajmuje o wiele 

 niż do tej pory. Można więc zupełnie bezkarnie robić sobie 

 w środku tygodnia, w środku dowolnego dnia i np. wybrać się na jakąś krótką wycieczkę.

Mniej czasu poświęconego na naukę to mniej zużytej energii. A 

 to szansa na powstanie przestrzeni, którą dziecko może zapełnić swoimi pasjami.

Dlaczego pasje są tak ważne? Bo dzięki nim dziecko nabiera 

. Staje się coraz lepszew tym, co samo sobie wybrało i co naprawdę kocha. Ta pewność siebie sprawia, że potknięcia czy porażki, których doświadcza w innych dziedzinach – 

Nagle okazuje się, że Twoje dziecko, które miało wstręt do wszystkiego, co z daleka przypomina szkolny podręcznik albo jakkolwiek kojarzy się ze szkołą – 

. Pochłania jedną za drugą (i to z własnej, nieprzymuszonej woli).

Po pierwsze robi to dlatego, że ma na to siłę i czas. Po drugie, ponieważ często są to książki dotyczące przedmiotu jego 

. A po trzecie, bo czynność czytania tego, co nas interesuje, potrafi człowieka wciągnąć na wiele godzin.

Więcej czasu na ruch na świeżym powietrzu

To kolejna rzecz, która odróżnia dzieci uczące się w trybie edukacji domowej od pozostałych.

Odzyskanie godzin zużywanych na chodzenie do tradycyjnej szkoły sprawia, że pojawia się kolejna przestrzeń – na beztroskie zabawy pod gołym niebem. Na błogie „nicnierobienie”. Na poznawanie świata przyrody 

. Jakby tego było mało, ruch i dłuższe przebywanie na świeżym powietrzu wzmacniają 

Następne zaskoczenie, bardzo pozytywne z punktu widzenia dziecka, to 

. W edukacji domowej nie ma żadnych kartkówek, sprawdzianów, odpytywań. To znaczy mogą być, ale nikt nikomu nie stawia „cyferek”.

Jeśli już, to najpierw mówi się dziecku, co zrobiło dobrze, a dopiero potem, mimochodem wspomina się o tych drobnostkach, które musi jeszcze poćwiczyć. To tzw. 

, której prywatnie jestem wielkim fanem.

Wracając do ocen w ED, nota za całoroczną pracę jest wystawiana dopiero na sam koniec, w szkole, do której dziecko jest zapisane. Brak ocen przez pozostałą część roku szkolnego chroni dziecko przed 

Można do nich podejść w terminie, który będzie dla dziecka najbardziej odpowiedni. Częstą praktyką jest uczenie się jednego przedmiotu w całości, potem zdawanie go, potem branie się za kolejny przedmiot, znowu podejście do egzaminu – i tak dalej. Ważne: podobnie jak dzieje się to w tradycyjnej szkole, w ED oceny końcowe muszą zostawiać wystawione przed rozdaniem świadectw.

Warto dodać, że nagły dopływ wolnego czasu sprawia, że rodzic ma więcej możliwości do budowania relacji ze swoim dzieckiem. Dodatkowo, w ED rodzic-nauczyciel ma szansę pobyć z każdym z dzieckiem z osobna, poświęcając mu 100% swojej uwagi. To coś absolutnie bezcennego!

Próba nr 147 była nieudana? Nic nie szkodzi!

W tym miejscu muszę wspomnieć, że edukacja domowa to coś więcej niż tylko nauka polskiego, matematyki czy chemii. To tak naprawdę 

 i najbardziej potrzebnych życiowych umiejętności. Wśród wielu z nich wymieniłbym dwie:

1) Jak sobie pościelesz, tak się wyśpisz

ED to wolność. Ogrom wolności! Możesz spać do południa. Możesz uczyć się przez cały miesiąc tylko jednego przedmiotu. Możesz zdawać egzamin wtedy, kiedy uznasz, że jesteś do niego w pełni przygotowany.

Żeby jednak nie było zbyt różowo: ten nadmiar wolności bywa zwodniczy. Potrafi działać rozprężająco. Jeśli ktoś zupełnie odpuści naukę, wówczas ryzykuje – i to sporo. Porażka na egzaminie końcowym może oznaczać powrót do „normalnej” szkoły.

Druga rzecz, którą sam staram się przekazywać moim dzieciom, to 3 słowa: trening czyni mistrza. Nieważne, że coś ci teraz nie wychodzi. Nie stresuj się tym. Jeśli będziesz tę rzecz regularnie ćwiczył, robił postępy nawet maleńkimi krokami – to spokojnie dasz sobie z tym radę.

Edukacja domowa ma jeszcze jedną zaskakującą cechę. Nauczanie własnych dzieci – zmienia samych rodziców. Kto wie, czy to nie oni są największymi wygranymi w tej niezwykłej rozgrywce.

Z chwilą, kiedy rodzic bierze na siebie to zobowiązanie – 

 może zostać wykorzystana w celach edukacyjnych. Rodzice ze zdumieniem zauważają, że 

Nagle okazuje się, że internet, telewizja, podwórko, świat – wszystko aż kipi od matematycznych wzorów i kolorów. Wszystko jest 

W efekcie królowa nauk ma wielką szansę zaprezentować się dziecku jako coś szalenie przydatnego, praktycznego i 

, a nie suchego, teoretycznego i oderwanego od rzeczywistości.

Matematyka może zmienić życie Twojego dziecka

Zacząłem od odpowiedzialności i na niej chcę skończyć.

 rozwiązaniem dla każdego. Nie każdy ma czas, umiejętności czy możliwości, żeby wziąć na swoje barki tak wymagające zadanie.

Każdy rodzic może natomiast wziąć na siebie pełną 

odpowiedzialność za rozwój matematyczny

 swoich dzieci. Do tego potrzeba jednak zupełnie

. Jeśli Twoje dziecko nauczy się tak myśleć, jeśli będzie potrafiło łączyć fakty i wyciągać konstruktywne wnioski, wtedy stanie się cud.

 prędzej czy później ostro poszybuje w górę. Dzięki temu Twoje dziecko będzie w przyszłości potrafiło skuteczniej radzić sobie z przeciwnościami losu.

Bo każdy, kto zna swoją prawdziwą wartość – nigdy nie da sobie wmówić, że jest nikim.

Chcesz w 2024 roku skutecznie odczarować matematykę i zacząć nowy rozdział w życiu Twojego dziecka? Na początek sięgnij po Karty Grabowskiego! :)

W ostatniej części tego cyklu opiszę Ci wady edukacji domowej.

Edukacja domowa. Część pierwsza: jak zacząć tę przygodę?

Edukacja domowa. Część druga: jakie plusy widać po prawie 4 latach w ED? 

Mówiąc w sposób najbardziej ogólny, edukacja domowa jest sposobem na zrealizowanie tzw. obowiązku szkolnego. W trybie tym obowiązek jest spełniany poza szkołą.

W przeciwieństwie do niektórych krajów zachodnich, w Polsce na ED może przejść każde dziecko. Na dzień dzisiejszy (grudzień 2023) nie ma żadnych przepisów, które blokowałyby komukolwiek tę drogę, co nie znaczy, że po zmianie rządów sytuacja ta nie ulegnie zmianie.

Czy edukacja domowa jest dla każdego rodzica?

Odpowiedź brzmi: nie. Edukacja domowa wymaga od rodziców dużo większego wysiłku, niż dzieje się to w przypadku edukacji systemowej.

Oczywiście wiele tu zależy od wieku dziecka: starsze są bardziej samodzielne, często nie potrzebują pomocy w nauce, ale młodsze wymagają częstszej i dłuższej uwagi. Istnieją oczywiście przypadki, gdy oboje rodzice pracują na etacie, a ich dziecko uczy się w ED, ale należą one do mniejszości.

ED sprawdza się w tych rodzinach, w których przynajmniej jeden rodzic jest stale obecny w domu lub gdy praca zawodowa nie wymaga przebywania poza miejscem zamieszkania (przykład: prowadzenie własnej firmy, freelancing).

Czy edukacja domowa jest dla każdego dziecka?

Tak jak ED nie jest dla każdego rodzica, tak samo nie jest ono rozwiązaniem dla każdego dziecka. Czasami zdarza się, że dziecko, które przez jakiś czas uczy się w tym trybie, w pewnym momencie postanawia wrócić do tradycyjnej szkoły. Wiąże się to głównie z chęcią przebywania w większej grupie rówieśników.

ED wymaga od dziecka dyscypliny i systematyczności, ponieważ brak w niej jest motywatorów takich jak chociażby oceny cząstkowe. Jedynym sprawdzianem wiedzy i umiejętności są w tym trybie końcoworoczne egzaminy.

Uczestnictwo w ED jest, podobnie jak w tradycyjnej szkole, bezpłatne. Nie oznacza to jednak, że rodzice nie ponoszą kosztów edukacji swoich dzieci. Wszystkie zajęcia tzw. „pozalekcyjne” muszą oni opłacać z własnej kieszeni.

Co trzeba mieć, żeby przejść na edukację domową?

Dwie rzeczy. Chęć i odwagę. O ile z chęciami zwykle nie ma problemów, to z odwagą jest już gorzej. Bardzo ciężko jest bowiem przepracować 

W końcu sami chodziliśmy do tradycyjnej szkoły. Nasi rodzice, dziadkowie, a nawet pradziadkowie robili dokładnie to samo.

Niezmiernie trudno jest być pierwszą osobą w rodzinie, która robi wyłom w tak silnie zakorzenionej tradycji. To dlatego decyzja o wejściu do zupełnie „nowej rzeki” bywa okupiona tak dużym bólem!

Ciężko jest przepracować to wszystko w swojej głowie, ale nieporównanie trudniej jest powtórzyć ten sam manewr 

Najczęściej przeciwnikami ED są nasi rodzice, którzy nie wyobrażają sobie tego, że to nie zawodowi nauczyciele będą przekazywać wiedzę ich wnukom – tylko my, ludzie wykształceni do zupełnie innych celów.

Nasi rodzice nie wyobrażają sobie, że można spokojnie żyć sobie w świecie, w którym nie ma ocen, klasówek i kartkówek, a jedynym sprawdzianem jest tak naprawdę końcowy egzamin.

Rzadziej, ale i tak dość często, trzeba przekonywać ludzi z naszego pokolenia: wujków i ciocie tych dzieci, które chcemy uczyć w domu.

Zdarzają się też pęknięcia w samych związkach. Bywa na przykład tak, że ona jest zauroczona ED i nie wyobraża sobie innej opcji, a on kategorycznie się na to nie zgadza.

Jeśli więc pewnego dnia postanowisz zakomunikować swojej rodzinie, że przechodzisz na edukację domową, to bądź gotowy/gotowa na to, że Twój pomysł 

Przekonanie rodziny, zarówno tej bliższej, jak i dalszej do swoich planów to dopiero połowa sukcesu. Czasami trzeba być przygotowanym na pytania obecnych nauczycieli naszych dzieci.

Dla nich taka decyzja może wydawać się zupełnie niezrozumiała. Szczególnie wtedy, gdy ich kariera zawodowa to x-dziesiąt lat spędzonych w szkole systemowej, czyli tradycyjnej. Tutaj najprawdopodobniej padną argumenty o braku socjalizacji.

Wszelkie „sprawy papierkowe” związane z tą operacją są proste. Szczegóły bez trudu znajdziesz w internecie. Jedyna naprawdę poważna przeszkoda, na jaką można się natknąć, to wspomniane wcześniej reakcje otoczenia.

O tym, że przeszkoda ta jest powszechna, świadczą powtarzające się regularnie posty publikowane w grupach poświęconych ED, w których rodzice pytają, jak przekonać ojca, matkę, dziadków, nauczycieli, a nawet współmałżonka do tej formy edukacji.

1) Znajdź szkołę przyjazną edukacji domowej.

3) Przygotuj się na wyzwanie, głównie mentalne.

Dwie rzeczy, których z pewnością się nie spodziewasz.

Pierwsza to nagły nadmiar wolnego czasu, który spadnie na Twoje dziecko. To nagłe zachłyśnięcie się „wolnością” może jednak dla niektórych być pułapką.

Nadmiar czasu zwyczajnie rozleniwia, a ED, jak wspomniałem wcześniej, wymaga od dziecka żelaznej dyscypliny i systematyczności. Najlepiej jest uczyć się codziennie, a nie jak „typowy student” – rzucić się do czytania podręczników na tydzień przed sesją egzaminacyjną.

Tym bardziej, że egzamin z każdego przedmiotu przypomina trochę większą klasówkę, co sprawia, że nie wiadomo, na jakie pytania się trafi. Innymi słowy, trzeba być przygotowanym z każdego tematu (zrealizować całą podstawę programową i przerobić cały podręcznik z danego przedmiotu).

Druga rzecz to szkolne nawyki i schematy myślenia, które będą dawać o sobie znać w pierwszych miesiącach po przejściu w tryb ED. Nie znaczy to, że szkolne nawyki i schematy są złe. Są po prostu na tyle odmienne od tego, co proponuje ED, że różnica ta będzie z pewnością trudna do przeoczenia.

W kolejnej części opiszę Ci zalety ED.

Edukacja domowa. Część druga: jakie plusy widać po prawie 4 latach w ED?

Maciej Wojtas

Artykuły autora

Edukacja domowa. Część trzecia: jakie są wady ED?

Edukacja domowa. Część druga: jakie plusy widać po prawie 4 latach w ED?

Edukacja domowa. Część pierwsza: jak zacząć tę przygodę?

Idź do