Ukończyłam studia z zakresu edukacji wczesnoszkolnej i edukacji przedszkolnej, oligofrenopedagogikę, integrację sensoryczną oraz edukację, terapię i wspomaganie osób ze spektrum autyzmu. Ponadto ukończyłam kursy niezbędne do pracy z dziećmi. Na co dzień jestem nauczycielem-wychowawcą w szkole podstawowej nr 27 w Zabrzu i terapeutą ręki oraz diagnostą i terapeutą SI.

Kinga Kania

Fenomen Kart Grabowskiego w pracy z dziećmi z autyzmem

Karty Grabowskiego charakteryzują się przede wszystkim jasnymi, prostymi zasadami, które są niezbędne autystom. Osoby w spektrum posiadają charakterystyczne cechy zachowania, powtarzalne oraz stereotypowe, a należą do nich między innymi: opór przed zmianą szczegółów otoczenia bądź codziennego planu dnia (np. przemeblowanie pokoju, wychodzenie z domu o innej porze niż zwykle), rutyna w zachowaniu oraz konkretnych czynnościach, jak np.: chodzenie tą samą drogą do przedszkola czy szkoły, koncentracja na zainteresowaniu rozkładami jazdy, na drogach, liczbach, czy datach. Osoby autystyczne nie lubią zmian, jest im bardzo trudno się odnaleźć w nowej sytuacji, a Karty Grabowskiego zapewniają stałe, niezmienne i proste w zrozumieniu oraz wykonaniu, zasady, dzięki czemu gry sprawiają uczniom przyjemność, a oni sami czują się pewniej.

Ich szata graficzna jest bardzo prosta i przejrzysta, posiadająca podstawowe kolory: czarne i czerwone. Umieszczone cyfry oraz znaki na białym tle są w przypadku osób autystycznych znakomitym rozwiązaniem, gdyż dobór i liczba kolorów są dla nich bardzo sprzyjające. Co więcej, sposób ułożenia znaków został idealnie dobrany dla dzieci z autyzmem, ponieważ są one ułożone w rzędach bądź linii prostej. Nie są zatem chaotycznie rozrzucone, co z kolei mogłoby znowu zaburzyć ich spostrzeganie.

Z racji tego, że autyści mają problemy z nawiązywaniem relacji, już na samym początku samoczynnie nawiązują relacje niewerbalne. Wiemy przecież, że autyści nie odczuwają potrzeby rozmów i kontaktów z drugą osobą, a grając w karty, nie trzeba rozmawiać. Przedstawione i zaproponowane gry przez autora angażują zatem dzieci nie tylko do nauki, ale również do nawiązywania tak bardzo ważnych i potrzebnych relacji, ponieważ żeby zagrać w jakąkolwiek grę, potrzeba minimum dwóch graczy. W ten sposób zaczynają nawiązywać mimowolnie relację z drugą osobą, chociażby dlatego, by zaproponować wspólną grę. W ten sposób już powstaje pierwsza interakcja między graczami.

Gry i zabawy z Kartami Grabowskiego to bardzo dobry sposób na trening umiejętności matematycznych, takich jak: nauka liczenia, logicznego myślenia i mnożenia oraz dzielenia. Umiejętności, jakie nabywają dzieci podczas gier i zabaw, dają również szansę na udział w organizowanych mistrzostwach. Co za tym idzie, bardzo korzystnie wpływają na rozwój intelektualny dzieci i zdrową rywalizację między uczestnikami. Osoby, które wykorzystują karty do gry, ćwiczą i doskonalą koordynację wzrokowo - ruchową, szybkość, refleks, ale także przez cały czas manipulują kartami, a to jest niezwykle ważne wśród autystów, choć nie tylko. Wiadomo przecież, że dzieci najlepiej i najszybciej uczą się poprzez ruch i zabawę, a Karty Grabowskiego świetnie temu sprzyjają. Gry można w różny sposób modyfikować oraz zmieniać, dopasowując do potrzeb oraz umiejętności danych dzieci. Karty mają bardzo szerokie zastosowanie. Wielokrotnie spotkałam się z nowymi grami i zasadami, które zostały mi przedstawione podczas spotkań i rozmów z rodzicami moich uczniów – oni sami, a także ich dzieci byli pomysłodawcami i pokazywali, jak grać, i jakie stosują zasady, które później ja sama wykorzystuję w pracy z dziećmi.

Osobiście jestem zachwycona Kartami i w każdy możliwy sposób używam je do pracy z dziećmi, które uczęszczają na moje zajęcia. Z czystym sumieniem polecam je każdemu rodzicowi/opiekunowi oraz nauczycielom i terapeutom, którzy z całą pewnością po rozegraniu jakiejkolwiek zaproponowanej gry dostrzegą, jak wiele dobrego i rozwojowego niesie za sobą taka zabawa.

Karty Grabowskiego u dzieci z autyzmem

Zanim opowiem o tym, dlaczego nauka przez zabawę dobrze sprawdza się u dzieci z autyzmem, zacznijmy od podstaw, czyli kilka informacji, czym on jest. Autyzm (ang. ASD – autism spectrum disorder) to zaburzenie (nie choroba) należące do spektrum autyzmu obejmujące wielorakie wyzwania, które mogą powodować znaczące problemy w porozumiewaniu się, w kontaktach społecznych, myśleniu, rozwoju społecznym, umiejętnościach poznawczych, zainteresowaniach i formach aktywności, a także umiejętnościach motorycznych.

Cierpiący na autyzm nie różnią się wyglądem od innych, natomiast to, co ich charakteryzuje, to zupełnie inny sposób zachowania, myślenia czy uczenia się.

Poszczególne trudności w różnych wymiarach spektrum są bardzo odmienne i mogą powodować, że u jednych funkcjonowanie występuje na poziomie głębokiego upośledzenia, a u innych, pozwala na całkowitą samodzielność.

Jeżeli chodzi o przyczyny autyzmu, nie są one w pełni znane. Wiadomo natomiast, że wpływ na jego wykrycie mają zarówno czynniki: genetyczne, biologiczne, jak i środowiskowe, które oddziałują na rozwój i funkcjonowanie danej osoby. Naukowcy zgadzają się, że jednym z czynników ryzyka są geny. Zatem dziecko mające rodzeństwo ze stwierdzonym autyzmem, jest w grupie wysokiego ryzyka.

Oznaki autyzmu pojawiają się już we wczesnym dzieciństwie, przed ukończeniem trzeciego roku życia i zwykle trwają przez całe życie. Niestety odkrycie tegoż zaburzenia nie jest łatwe, ze względu na brak testu medycznego. Można go stwierdzić po całościowym obserwowaniu zachowań konkretnego dziecka. Czasami autyzm można stwierdzić u dzieci już w wieku 18 miesięcy, a nawet wcześniej. Jednak sporo dzieci nie otrzymuje właściwej diagnozy nawet w wieku starszym, a co za tym idzie, opóźnienie diagnozy bardzo utrudnia pomoc, ponieważ im wcześniej rozpocznie się terapię, tym lepiej dla dziecka.

Na chwilę obecną lekarstwo na autyzm nie istnieje. Badania dowodzą jednak, że szybkie leczenie interwencyjne pomaga w rozwoju dziecka. Wczesne wspomaganie może pomóc dzieciom w nauce ważnych umiejętności życiowych. Terapia taka obejmuje naukę mówienia, chodzenia oraz interakcji społecznych. Najważniejsze jest zatem współpraca ze specjalistami już od pierwszych objawów.

Zabawa w rozwoju dziecka jest niebywale ważna. Nie trzeba przypominać, iż to ulubiona forma spędzania czasu przez dziecko, przy okazji jest to najbardziej efektywny sposób, w którym dziecko rozwija własną aktywność, wzbogaca dziecięcą wyobraźnię, jak również nabywa i doskonali swoje nowe umiejętności. W trakcie zabawy dziecko uczy się reguł oraz zasad społecznych, które są niezbędne do funkcjonowania w społeczeństwie każdego człowieka.

Brak zabawy bądź jej odmienny sposób to podstawowy i najbardziej charakterystyczny objaw, który niepokoi rodziców. Dzieci z autyzmem nie potrafią spędzać czasu jak ich rówieśnicy. Zabawa często bywa schematyczna oraz odbywa się w samotności, ponieważ dzieci autystyczne nie „potrzebują” towarzystwa. Autyści nie naśladują, nie wykorzystują symboli, nie są zainteresowani działaniem w grupie, gdyż nie potrafią wchodzić w interakcje.

Umiejętność naśladowania jest niebywale ważna w życiu codziennym, bo to dzięki temu mały człowiek nabywa nowych doświadczeń oraz zaczyna mówić, a następnie komunikować się. Zatem bardzo ważne jest, ażeby specjaliści, rodzice i najbliższe otoczenie rozwijali zdolność do zabawy i nauczyli dziecko, w jaki sposób się bawić.

W swojej pracy z dziećmi codziennie stosuję Karty Grabowskiego, ponieważ każdego dnia odkrywamy, wzajemnie uczymy się oraz doskonalimy zdobyte do tej pory umiejętności.

Kinga Kania

Artykuły autora

Karty Grabowskiego u dzieci z autyzmem

Nauka przez zabawę w autyzmie?

Idź do